ALTUNTAŞ

HUKUK BÜROSU
Makaleler
Ana Sayfa
Makaleler
İş Hukuku Davalarında Önemli Bilgiler ve İşçinin Hakları

İş Hukuku Davalarında Önemli Bilgiler ve İşçinin Hakları

İş sözleşmeleri, 4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisini düzenleyen, işçinin iş görmeyi ve işverenin de iş karşılığı bir ücret ödemeyi taahhüt ettiği sözleşmelerdir. İş sözleşmelerinin esas unsuru hizmet karşılığı verilen ücrettir. İşbu iş sözleşmeleri birçok sebeple sona erebilir. Örneğin belirli süreli iş sözleşmeleri bu sürenin bitimi ile kendiliğinden sona ererken, işçinin ölümü halinde de iş sözleşmesi geçerliliğini yitirir. İş sözleşmesi, sözleşmenin tek taraflı feshi ile de taraflarca sona erdirilebilir. Nitekim 4857 sayılı İş Kanunu’nda işten çıkan ya da çıkarılan işçinin haklarına ve başvurması gereken yollara dair ayrıntılı bilgiye yer verilmiştir. İşbu bilgi notunda buna ve merak edilen diğer sorulara ilişkin bilgilere yer verilecektir.

TARAFLARIN İŞ SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN YÜKÜMLÜLÜKLERİ

İş hukukuna göre işverenin yükümlülükleri:

  • Çalışanların Sağlığını ve Güvenliğini Sağlamak
  • Mesleki Eğitimi Sağlamak
  • Ücret Ödeme Yükümlülüğü
  • Çalışanlara Eşit Davranma Yükümlülüğü
  • Çalışan Haklarına Önem Verme ve Güvencelerin Sağlanması Yükümlülüğü
  • Birimler Arası Koordinasyonun Sağlanması
  • İşveren Olarak Bireysel Gelişime Önem Verilmesi

İş hukukuna göre işçinin yükümlülükleri:

  • İşin Gerektirdiği Özen ve Titizlikle Bizzat Çalışma
  • İşverenin Talimatına Uyma Borcu
  • Sadakat Borcu
  • Teslim ve Hesap Verme Borcu
  • Rekabet Etmeme Borcu
  • İşverenin Yararına Düşünme ve Hareket Etme Borcu

Yukarıda sayılan yükümlülükler işveren ve işçinin bireysel iş hukuku alanında aralarındaki iş sözleşmesi gereği karşılıklı borçlarıdır. Bu yükümlülüklere aykırılık halinde ilgili kanun hükümleri yer bulacaktır. Tarafların bu yükümlülüklere aykırı davranışları, işveren veya işçiye haklı nedenle fesih ve/veya tazminat hakları doğmasına neden olabilir.

İş sözleşmesinin işveren tarafından sona erdirilmesi farklı şekillerde karşımıza çıkar. İşçi, iş sözleşmesine aykırılıkta bulunmamışsa, iş sözleşmesini kendi feshetmemiş ve işyerinde en az 1 yılını doldurmuş ise birçok hakka sahip olacaktır. Önemle belirtmek isteriz ki, işçinin izleyeceği yol sözleşmenin sona erdiği tarihte haklarını almış olup olmamasına göre değişmektedir. İşçi, iş sözleşmesinin sona ermesiyle tüm haklarını almışsa işçi ve işveren arasında düzenlenen bir “İkale Sözleşmesi” ile tarafların anlaştığı kesinleştirilir. İş sözleşmesinin taraflarca imzalanan bir sözleşme yoluyla sona ermesi ileride doğması muhtemel tazminat borçlarını engellemektedir ancak bu belge gerçeği yansıtmadığı halde işçi, dava yoluyla ödenmemiş haklarını talep edebilecektir.

4857 sayılı İş Kanunu’nun ilgili maddesine göre iş sözleşmesi işveren tarafından feshedilirse; yazılı fesih bildirimi ile ve haklı sebebe dayandırılarak sona erdirilmelidir. Fesih bildiriminin şekli ilgili kanunda yer almaktadır.

İş sözleşmesinin feshinin geçersizliğini iddia eden işçiye ilk olarak, 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu uyarınca 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren işe iade talebiyle arabuluculuğa başvurma zorunluluğu getirilmiştir. Tarafsız ve bağımsız olarak yürütülen zorunlu arabuluculuk ile işçi ve işverenin haklara ilişkin taleplerinde dava yoluna gidilmeden ortak bir zemin bulmak amaçlanmaktadır. İşbu süreçte taraflar talep edilen haklarda anlaşabilecekleri gibi, hakların bir kısmı için anlaşıp diğer kısmında anlaşmayabilirler veya arabuluculuğu anlaşmama ile sonuçlandırabilirler. Buna ilişkin ayrıntılara arabuluculuk son tutanağında yer verilir.

Arabuluculuk süreci tarafların anlaşması ile sonlanırsa bu son tutanağa geçirilir ve sulh hukuk mahkemesinden icra şerhi alınmasıyla eğer anlaşma şartları yerine getirilmediyse icra takibi başlatılabilir. Kısmen anlaşma sağlanması halinde uzlaşma sağlanan maddeler dava/icra konusu yapılamazken uzlaşma dışı taleplerle ilgili süresinde işlem yapılması gerekir. Sürecin anlaşmama ile sona ermesi halinde, ücret alacakları için 5 yıl ve işe iade talebi için 2 hafta içerisinde arabuluculuk tutanağı ile iş davası açılabilmektedir. Arabuluculuk görüşmelerinde elde edilen bilgi ve belgeler aksi kararlaştırılmadıkça gizlilik kapsamındadır.

Arabuluculuk görüşmelerinin sona ermesi ve ilgili son tutanağın düzenlenmesinin ardından arabulucu tarafından dosya kapatılacaktır. Buna müteakip işçi için, işverene görevli ve yetkili İş Mahkemesi’nde işçilik alacakları konulu bir dava açma yolu açılmaktadır. İşçilik alacakları ilgili diğer bir makalemizin konusu olup buradan ilgili makaleye ulaşabilirsiniz. Ancak kısaca işin gerekleri ve işçinin niteliklerine uygunsa, işverenin iş sözleşmesini tek taraflı ve haksız olarak feshetmesi halinde talep edilebilecek çeşitli haklar aşağıda sıralanmıştır:

  • Kıdem Tazminatı
  • İhbar Tazminatı
  • Yıllık İzin Ücreti Hakkı
  • Kötü Niyet Tazminatı
  • İş Arama İzni
  • Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti Hakkı
  • Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti Hakkı
  • Hafta Tatili Ücreti Hakkı
  • Asgari Geçim İndirimi Hakkı
  • Ayrımcılık Tazminatı
  • Sendikal Tazminat
  • Manevi Tazminat
  • İşsizlik Ödeneği

İşverenin iş sözleşmesini haklı sebebe dayandırmaksızın feshettiği hallerde başvurulabilecek yollar yukarıda sıralanmış olup her bir hakkın kullanılabilmesi için 4857 sayılı İş Kanunu’nda belli koşullar mevcuttur. İşbu Kanun’un 32. Maddesi uyarınca “Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır.” Şeklinde belirtilmiştir. Ücret alacakları için belirlenmiş 5 yıllık zamanaşımı süresi, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten değil, alacağın muaccel olduğu tarihten itibaren işlemeye başlayacaktır. Ücret alacakları için alışılmış uygulama 5 yıllık zamanaşımı şeklinde olmakla birlikte yıllık izin ücreti (2012-2017 arası kanunda farklı bir uygulama mevcut) ve tazminat alacakları gibi alacaklarda kanun değişiklikleri de mevcuttur. Bu halde işçinin uzun süren çalışma ve emeklerinin karşılığı olan alacaklarını hak kaybı yaşamadan, doğru ve titiz bir yolla temin edebilmesi için konusunda uzman avukatlara başvurulması önem arz etmektedir.

magnifiercrossmenu